Menteşe Momenti Nedir

           Genel olarak bir pilotun eğitim sürecine baktığımızda öncelikle uçuş okullarında tek motorlu eğitim uçakları ile başlanır. Pilot bazı hareketleri bu okul sürecinde refleks haline getirir. Örneğin iniş esnasında oluşan kötü durumlar sonucu bazı refleksler ile inişi yumuşatmaya çalışır. Ya da yatış açısı arttığında uçağın kontrolünü sağlama için kumandalara büyük bir güç uygular. Kumandalar yeni uçuşa başlayan bir pilot için oldukça yorucudur. Peki bu kumandalar çok yumuşak yapılamaz mıydı?? Neden bu şekilde sorusu ile karşımıza oldukça gelişmiş sistemler olduğunu bulabileceğimiz bir kapı açılır. Eğitim uçaklarımız her ne kadar dayanıklı yapılsa da çok yumuşak bir kumanda sistemi ile vereceğimiz ani bir kumanda uçağın yüksek gerilme kuvvetlerine maruz kalmasına ve yapısal hasara sebep olabilir. JAR 23 e göre uçaklar üç gruba ayrılırlar. Bunlar normal, utility, ve aerobatic dir. Normal kategori için limitlere bakacak olursak minimum +2.5G maximum ise 3.8G ve negatif olarak -1 G dir.  Bununla birlikte üreticiler de emniyet payı olarak 1.5 ile bu değeri çarparak daha üst emniyet sınırları belirlerler. Sonuç olarak normal kategori limitleri +3.75G ve -1.5 G olarak bulunur. Bu limitler uçaklarda yapabileceğimiz ani manevraları uçağa yapısal hasar vermeden sönümlenebilmesi içindir.

Uçağımızı kontrol ettiğimiz birincil kontrol sistemlerini düşünecek olursak yaptığımız hareket yüzeylere eklenmiş olan  kanatçıkları hareket ettirmektir. Örneğin kanat ucundaki kanatçıkları ele aldığımızda kanada eklenmiş hareketli parçalardır. İşte kritik olan da bu kanatçıkların kendi kaldırma kuvvetlerini oluşturmaları ve kendi basınç merkezlerinin olmasıdır. Kanatçıklar hücum kenarlarından kanada monte edildiğini kabul edersek yarattıkları kaldırma kuvveti , verdiğimiz kumandaya aksi yönde olduğunu anlayabiliriz. Yani tasarımları gereği kumandalar serttir. İşte kumandalarımıza ters yönde etki eden bu moment menteşe momenti denir.  Bu moment sayesinde kumandalar süratin artmasıyla birlikte daha  yüksek  bir tepki verecektir.  Peki neden ?

Çünkü süratimizin artmasıyla kanatçıklarımızın da kaldırma kuvveti formülü gereği üreteceği kaldırma kuvveti artacaktır.

  

Kuvvet kolu kanatçığın basınç merkezinin kanada olan uzaklığı ve kuvvet de kaldırma kuvveti olduğuna göre  kuvvet arttığı için moment artacak ve böylece daha yüksek hızlarda daha küçük kumanda hareket sahası elde edilerek yapısal hasar ve aşırı gerilmeler engellenecektir.