Standart Yatış Açısı
Uçuş esnasında belirli yönlere dönüşler yapmamız gerekir. Bu dönüşlerin yarıçapını değiştirebileceğimiz iki parametremiz vardır.(Esas bacaktan son yaklaşamaya dönerek pisti karşılamaya çalıştığımız gibi).Sürat ve Yatış Açısı. Bu dönüşleri nasıl yaptığımızı inceleyerek başlayalım. Sabit yatış açısı ile bir dönüş yaparken eğer süratimiz düşük ise daha düşük bir dönüş yarıçapı ile dönüşü tamamlarız. Eğer süratimizi arttırırsak aynı yatış açısında daha büyük bir dönüş yarı çapımız olur.
Eğer sürati sabit tutarsak yatış açımız arttıkça dönüş yarı çapımız azalacaktır. Eğer daha az bir yatış açısı ve aynı süratte dönüşümüzü yaparsak daha geniş bir dönüş yarı çapımız olur.
Bu bilgileri hatırladıktan sonra Standart Dönüş Oranı kavramını inceleyelim. İki dakikalık dönüş kayış müşiri ile teçhiz edilmiş bir uçak ibreleri çakıştırarak yani standart yatış açısı ile dönüş yaparsa saniyede 3 derece dönüş yapar. Böylece bir dakikada 180 derece ve iki dakika sonunda 360 derece dönüş yapılır. Bekleme esnasında dönüşler birer dakika ve inbound, outbound bacaklar birer dakika uçularak 4 dakikalık beklemeler yapılır.
Bir uçağın standart dönüş açısı hesaplaması için:
FAA-H-8083-15A Instrument Flying Handbook, Page 5-19 and 5-20, 2008 Edition, published by United States Department of transportation, Federal Aviation Administration Air Men Testing Standards Branch:
“A rule of thumb to determine the approximate angle of bank required for a standard rate turn is to use 15 percent of the true airspeed. A simple way to determine this amount is to divide the airspeed by 10 and add one-half the result. For example, at 100 knots, approximately 15o of bank is required (100 ÷ 10 + half of result = 10 + 5 = 15); at 120 knots, approximately 18o of bank is needed for a standard rate turn.”
Uçağımızın TAS ‘ının %15 ‘ine eşittir. Aynı formülü TAS%10’u + 7 olarak belirten kaynaklar da mevcuttur.
Burada dikkat etmemiz gereken nokta hesaplamanın TAS ‘a göre yapılmasıdır. Aşağıda TAS ‘ a göre kullanılması gereken yatış açıları bulunmaktadır.
Standard Rate Actual Rate
TAS Bank Angle Bank Angle of turn
80 13.17 13.17 3.00
120 19.34 19.34 3.00
160 25.08 25.00 2.99
200 30.33 25.00 2.39
240 35.07 25.00 1.99
280 39.31 25.00 1.71
320 43.10 25.00 1.49
360 46.48 25.00 1.33
400 49.48 25.00 1.20
440 52.15 25.00 1.09
480 54.54 25.00 1.00 Ağır kategorideki uçaklar dört dakikalık dönüş kayış müşiri ile teçhiz edilir ve yarı standart dönüş oranı kullanırlar. Bunun sebebi yüksek süratlerde seyahat etmelerinden dolayı saniyede üç derece dönmeleri için kullanmaları gereken yatış açısının çok yüksek olmasıdır. Örneğin yukarıdaki tablodan : 280 KT ile uçan uçağın39 derece yatış yapması gerekir ki bu hem yolcu konforu hem de emniyet sınırları için olumsuz bir durum oluşturur. Bazı ağır kategorideki uçaklarda bu dönüş kayış müşiri bulunmaz. Bunun yerine dönüşler yatış açısı ile belirlenir. Otopilot olmadan yapılan bu dönüşler 30 derece ile limitlendirilmilştir. Flight director kullanılan sistemlerde ise 25 derecelik dönüş limiti kullanılır. FAA’e göre beklemeler ve girişler için aşağıdaki tablodan kullanılabilecek minimum yatış açısı kullanılmalıdır.
AIM 5-3-86.(b): de bu dönüşler şu şekilde belirtilir.
(b) Make all turns during entry and while holding at:
- 3 degrees per second; or
- 30 degree bank angle; or
- 25 degree bank provided a flight director system is used.
NOTE- Use whichever requires the least bank angle.
Dönüş yarıçapı, dönüş oranı gibi karmaşık hesaplamaların yapılması için gerekli formülleri:
http://en.wikipedia.org/wiki/Standard_rate_turn adresinde bulabilirsiniz.
Uçuşlarınızda dönüşlerinizin sizi nereye götüreceğinin farkında olacağınız emniyetli uçuşlar.
Teşekkürler, çok faydalı bir yazı olmuş.
Yorumunuz için teşekkürler.